W dobie wszechobecnego Internetu, coraz większą popularnością cieszy się sprzedaż elektroniczna. Niemalże każdy choć raz korzystał z usług sklepów internetowych tudzież serwisów aukcyjnych, oferujących szeroki wachlarz produktów często niedostępnych w stacjonarnych punktach sprzedaży. Nie wszyscy kupujący jednakże mają świadomość przysługujących im praw związanych z dokonywaniem zakupów za pośrednictwem sieci globalnej.
Konsument – kim jest?
Konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Taką definicję wskazuje w art. 221 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej jako: k.c.).
Wniosek z tego taki, iż każda osoba dokonująca zakupów internetowych dla celów prywatnych, niezwiązanych z prowadzoną przez siebie działalnością bądź gospodarczą bądź zawodową, jest w myśl powyższej ustawy konsumentem i przysługują jej w związku z tym szczególne prawa. Intencją ustawodawcy było bowiem przyznanie specjalnej ochrony konsumentowi, który dysponuje częstokroć znacznie mniejszą wiedzą niż doskonale orientujący się w obrocie gospodarczym profesjonalista (przedsiębiorca), z którym to konsument zawiera umowę, w tym w szczególności – umowę za pośrednictwem Internetu.
Umowy zawierane na odległość – czym są?
Definicja legalna pojęcia umowy zawieranej na odległość zawarta została przez ustawodawcę w głośno komentowanej w mediach ustawie z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta (dalej jako: u.p.k.). Zgodnie z art. 2 tejże ustawy, umową zawartą na odległość jest umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie.
Umowa zawarta w w/w sposób generuje po stronie przedsiębiorcy szereg dodatkowych obowiązków, a po stronie konsumenta – szereg dodatkowych praw w stosunku do uprawnień przysługujących mu w związku z zawarciem umowy z przedsiębiorcą w tradycyjny sposób. Jednym z nich jest prawo konsumenta do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, które zostanie omówione w dalszej części artykułu.
Prawo konsumenta do odstąpienia od umowy zawartej na odległość
Istotnym uprawnieniem, jakie ustawodawca przyznaje konsumentowi w przypadku zawarcia umowy na odległość z przedsiębiorcą, jest prawo do odstąpienia od tejże umowy bez podawania przyczyny w terminie 14 dni. Jest to tzw. prawo do namysłu, które umożliwia konsumentowi zapoznanie się z towarem, jak również rozważenie racjonalności jego zakupu. Prawo to uregulowane zostało w rozdziale 4 u.p.k. Warto zauważyć, iż prawo do namysłu nie przysługuje konsumentowi w przypadku, gdy zawiera on umowę z przedsiębiorcą w sposób tradycyjny, czyli w stacjonarnym sklepie, jak również w przypadku umów wymienionych w art. 38 u.p.k., np. umowy o świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy lub umowy, w której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia.
Początek biegu 14-dniowego terminu do odstąpienia od umowy zależy od charakteru dokonanej transakcji. I tak w przypadku umowy sprzedaży pojedynczej rzeczy – termin ten należy liczyć od otrzymania jej przez konsumenta bądź osobę przez niego wskazaną. Z kolei, gdy mamy do czynienia z umową sprzedaży obejmującą wiele towarów dostarczanych osobno, partiami lub w częściach – początek terminu liczyć należy od otrzymania przez konsumenta ostatniej rzeczy, partii lub części. Natomiast w sytuacji gdy umowa sprzedaży polega na regularnym dostarczaniu towarów przez pewien określony czas – rozpoczęcie biegu terminu zależy od daty otrzymania przez konsumenta pierwszej rzeczy. Co do pozostałych umów, termin rozpoczyna bieg od dnia ich zawarcia.
Należy jednak zwrócić uwagę, iż jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie do odstąpienia od umowy, może on skorzystać z tego uprawnienia w ciągu następnych 12 miesięcy. Jeżeli jednak w w/w okresie przedsiębiorca przekaże mu taką informację, to termin do odstąpienia od umowy zawartej na odległość upływa po 14 dniach od momentu otrzymania tejże informacji przez konsumenta.
Co istotne z punktu widzenia konsumenta, by zachować 14-dniowy termin wystarczy wysłać oświadczenie o odstąpieniu od umowy w dowolnej formie przed jego upływem. Fakt, iż przedsiębiorca otrzyma to oświadczenie po upływie 14-dniowego terminu nie ma przy tym znaczenia.
Skutkiem złożenia przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy jest uznanie tejże umowy za niezawartą. Skutek taki rodzi obowiązki zarówno po stronie sprzedającego, jak i kupującego.
Kupujący – konsument, ma obowiązek odesłać zakupiony towar niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia, w którym złożył on oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Również i w tym przypadku, do zachowania w/w terminu wystarczy odesłanie produktu przed jego upływem, niezależnie od tego, kiedy fizycznie rzecz doręczona zostanie do przedsiębiorcy. W razie uchybienia przez kupującego terminowi do odesłania towaru, odpowiada on przed przedsiębiorcą za skutki zwłoki, której się dopuścił, jednak bez wpływu na skuteczność samego rozwiązania umowy. Z kolei w sytuacji, gdy przedsiębiorca zobowiązał się do samodzielnego odbioru produktu od konsumenta, 14-dniowy termin do zwrotu towaru ni obowiązuje konsumenta.
Sprzedający – przedsiębiorca, zobligowany jest natomiast do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania od konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zwrotu kupującemu wszelkich dokonanych przez niego płatności, w tym kosztów dostarczenia towaru. Należy przy tym pamiętać, iż pieniądze powinny zostać przez przedsiębiorcę zwrócone w taki sam sposób, jaki wcześniej użyty został przez kupującego. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której konsument wyraził zgodę na alternatywną formę zwrotu wpłaconych przez niego środków, pod warunkiem, iż nie będzie się ona wiązała z uiszczeniem przez niego dodatkowych opłat.
Zwrot kosztów dostarczenia produktu
Jak zostało wspomniane powyżej, odstąpienie od umowy zawartej na odległość przez kupującego – konsumenta, wiąże się z obowiązkiem zwrotu przez sprzedawcę – przedsiębiorcę, równowartości uiszczonej przez konsumenta ceny produktu, jak również kosztów doręczenia towaru.
Podkreślenia wymaga jednak, że sprzedawca zobligowany jest do zwrotu kosztów doręczenia towaru do wysokości odpowiadającej najtańszej formie przesyłki dostępnej w przedstawionej przez niego ofercie. W sytuacji zatem, gdy kupujący wybrał droższą opcję wysyłki produktu, np. usługę firmy kurierskiej zamiast dostępnej w ofercie sprzedawcy – tańszej wysyłki listem poleconym, przedsiębiorca będzie mu musiał zwrócić koszty doręczenia towaru w kwocie odpowiadającej kosztom wysłania zakupionej rzeczy listem poleconym. W takim przypadku konsumentowi nie będzie przysługiwał zwrot różnicy pomiędzy poniesionym przez niego kosztem dostawy a najtańszym sposobem doręczenia oferowanym przez sprzedawcę.
Co istotne, stroną, która powinna pokryć bezpośrednie koszty zwrotu produktu, takie jak koszty jego opakowania czy nadania, jest kupujący. Wyjątek stanowi sytuacja, w której sprzedawca wyraził zgodę na ich poniesienie lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia w/w kosztów. Konsument jest również odpowiedzialny wobec sprzedawcy za ubytek w wartości rzeczy będący skutkiem korzystania z niej w sposób nieodpowiedni, chyba że przedsiębiorca nie poinformował go o prawie do odstąpienia od umowy, tj. o terminie, sposobie i wzorze formularza odstąpienia.
Zwrot kosztów dostarczenia produktu w przypadku usługi Allegro SMART!
Wiele pytań w kontekście konieczności zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów dostarczenia produktu konsumentowi pojawiło się w momencie wprowadzenia przez popularny serwis aukcji internetowych Allegro usługi Allegro SMART!. Usługa ta – dostępna za jednorazową opłatą w zależności od wykupionego abonamentu: roczną lub miesięczną, umożliwia bowiem dostawę zakupionych za pośrednictwem w/w serwisu produktów bez ponoszenia wskazanej przez sprzedającego opłaty z tytułu dostawy w stosunku do transakcji spełniających pewne wskazane w regulaminie przedmiotowej usługi kryteria.
I tu pojawiło się pytanie – czy zatem w przypadku odstąpienia przez kupującego będącego konsumentem od zawartej na odległość umowy, sprzedawca zobowiązany jest do zwrotu kosztów dostarczenia towaru w sytuacji, gdy kupujący wykupił uprzednio usługę Allegro SMART!, a zatem nie poniósł bezpośrednio kosztów doręczenia produktu przewidzianych w opcjach oferowanych przez przedsiębiorcę?
Sięgając do dzieła autorstwa Tomasza Czecha pt. Prawa konsumenta. Komentarz (opublikowany: WKP 2017), znaleźć można stwierdzenie, iż podstawowym celem art. 32 ust. 1 u.p.k. jest ochrona interesu konsumenta przez przywrócenie stanu poprzedzającego zawarcie umowy. Na podstawie tego przepisu konsument może domagać się od przedsiębiorcy zwrotu wszystkich płatności uiszczonych przez konsumenta w ramach umowy, która wygasła wskutek odstąpienia (z zastrzeżeniem art. 33 u.p.k.). Jakkolwiek w art. 32 ust. 1 jasno tego nie wyrażono, w świetle wykładni celowościowej oraz systemowej należy przyjąć, że w przepisie tym chodzi jedynie o płatności, których konsument dokonał na podstawie umowy zawartej z przedsiębiorcą. W wyniku odstąpienia płatności te tracą swoją podstawę i stają się świadczeniem nienależnym (zob. art. 410 § 2 k.c.).
Z powyższego wywnioskować należy zatem, iż omawiany przepis znajdzie zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do płatności, które zostały rzeczywiście poniesione przez konsumenta. Jeżeli natomiast konsument nie poniósł jakiś kosztów, obowiązek ich zwrotu w ogóle nie powstaje. W szczególności dotyczy to płatności, których konsument dokonał na rzecz osoby trzeciej w związku z określoną umową zawartą z przedsiębiorcą, co należy uznać, iż per analogiam ma miejsce w analizowanej w niniejszym artykule sytuacji.
Podkreślić jednak należy, że w obliczu licznych pytań stawianych Allegro w związku z wątpliwościami powstałymi w wyniku wprowadzenia omawianej usługi, serwis ten uregulował w/w przypadek, wskazując w tzw. FAQ dotyczącym Allegro SMART!, iż w przypadku korzystania przez kupującego z w/w usługi i jednoczesnego odstąpienia przez niego od umowy, sprzedawca nie powinien zwracać mu kosztów dostarczenia produktu. O fakcie korzystania przez konsumenta z usługi Allegro SMART! serwis automatycznie poinformuje sprzedawcę w momencie, gdy kupujący wypełni formularz odstąpienia od umowy na swoim koncie Allegro.
Anna Kuźniak, aplikantka radcowska
Kraków, listopad 2018 roku
Dodaj komentarz