1 stycznia 2016 roku weszły w życie zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego wspierające polubowne metody rozwiązywania sporów, tj.:
I. Wzmocniono zasadę ugodowego rozwiązania sporu w procedurze cywilnej poprzez:
-wprowadzenie obowiązku dla sądu do nakłaniania stron do mediacji (art. 10 k.p.c.) oraz możliwości skierowania stron do mediacji na każdym etapie postępowania i więcej niż jeden raz (art. 1838 § 1 ); należy zauważyć, że ustawodawca wprowadził taką możliwość także w odniesieniu do postępowania upominawczego i nakazowego, ale tylko wówczas, gdy doszło do skutecznego wniesienia zarzutów (art. 1838 § 3) co stanowi istotne novum w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego;
-możliwość wydania postanowienia kierującego strony do mediacji na posiedzeniu niejawnym; zgodnie z art. art. 183(8) § 2 mediacja nie może być prowadzona, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację;
-możliwość wezwania przez przewodniczącego stron do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji; takie spotkanie informacyjne może prowadzić sędzia, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator (art. 183(8) § 4); spotkania mają stanowić dodatkową formę zachęcenia stron do stosowania polubownych metod rozwiązywania sporów, w tym przede wszystkim mediacji;
-wprowadzenie obowiązku przewodniczącego do dokonania oceny czy skierować strony do mediacji przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę; jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania stron, przewodniczący może wezwać je do osobistego stawiennictwa na posiedzeniu niejawnym (art. 183(8) § 5); w sytuacji, gdy strona bez uzasadnienia nie stawi się na spotkanie informacyjne lub posiedzenie niejawne, sąd może obciążyć ją kosztami nakazanego stawiennictwa poniesionymi przez stronę przeciwną (art. 183(8) § 6);
-wprowadzenie obowiązku dla sądu pouczenia stron o możliwości ugodowego załatwienia sporu, w szczególności w drodze mediacji (art. 210 § 22 );
–wprowadzenie nowego obligatoryjnego elementu pozwu – informacji, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia (art. 187 § 1 pkt 3); zmiana ma na celu uświadomienie stronom, że spór powinien zostać poprzedzony oceną czy jest szansa na polubowne załatwienie sporu, a także ułatwienie sędziemu podjęcie decyzji o ewentualnym skierowaniu stron na spotkanie informacyjne lub do mediacji w toku postępowania sądowego.
II. Uporządkowano procedury przygotowania i przeprowadzenia mediacji (Art. 183(9)) poprzez:
-wprowadzenie pierwszeństwa stron przy wyborze mediatora, który będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przystąpieniu stron do mediacji; dane kontaktowe stron sąd przekazuje mediatorowi w jak najkrótszym czasie, dzięki czemu mediacja zostanie przeprowadzona szybciej; ostateczną decyzję co do akceptacji mediatora będą podejmowały strony;
-wprowadzenie możliwości wyłączenia danego mediatora jeśli stronom ujawnią się okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości, co do jego bezstronności (art. 183(3) § 2);
-wprowadzenie możliwości wyznaczenia mediacji na okres do 3 miesięcy (art. 183(10) § 1 – do 1 stycznia 2016 r. mogła być wyznaczona na okres 1 miesiąca); na wniosek stron lub z innych ważnych powodów sąd ma zawsze możliwość przedłużenia postępowania mediacyjnego, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy; natomiast czas trwania mediacji nie zostanie wliczony do czasu trwania postępowania sądowego;
-wprowadzenie regulacji ingerującej w sposób prowadzenia mediacji przez mediatora – zgodnie ze znowelizowanym art. 183(3) mediator ma prowadzić mediację wykorzystując przy tym różne metody zmierzające do polubownego rozwiązania sporu, w tym poprzez wspieranie stron w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych, lub na zgodny wniosek stron może wskazać sposoby rozwiązania sporu, które nie są dla stron wiążące;
-wprowadzenie obowiązku sporządzenia protokołu z mediacji – zgodnie z art. 183(12) z mediacji należy sporządzić protokół, w którym oznacza się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, a także adres mediatora i wynik mediacji; protokół jest podpisywany przez mediatora, a następnie przez strony, co jest równoznaczne z wyrażeniem przez strony zgody na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie (mediator ma obowiązek poinformowania stron o tym fakcie);
-wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w przypadku gdy strona, po zawarciu ugody w ramach mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, wystąpi do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie ugody mediator składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej; w razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę (art. 183(13)).
III. Wzmocniono zasady poufności mediacji (art. 183(4)§ 2):
-mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji; strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku; w wyniku nowelizacji został rozszerzony krąg osób, na których ciąży obowiązek poufności informacji, co zapewne podniesie poziom zaufania do mediacji.
IV. Wprowadzono zmiany dot. kwalifikacji dla stałych mediatorów:
-zostały podniesione wymagania stawiane osobom, które będą mogły zostać wpisane na listy stałych mediatorów prowadzonych przez prezesów sądów okręgowych, aby wzmocnić profesjonalizm mediatorów (zmiany w rozdziale 6a ustawy z dnia 27 lipca 2001 – Prawo o ustroju sądów powszechnych);
-od 1 stycznia 2016 r. organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych oraz uczelnie mogą prowadzić listy mediatorów oraz tworzyć ośrodki mediacyjne; Wpis na listę wymaga wyrażonej na piśmie zgody mediatora; informację o listach mediatorów oraz ośrodkach mediacyjnych przekazuje się prezesowi sądu okręgowego (art. 183(2) § 3).
V. Wprowadzono zmiany w regulacji dot. przerwania biegu przedawnienia roszczenia (art. 1836 § 3), tj.:
-w sytuacji, gdy mediacja przedsądowa nie dojdzie do skutku z powodów niezależnych od wierzyciela (np. druga strona nie wyrazi zgody na mediację), wierzyciel zachowa pozytywne skutki, czyli bieg terminu przedawnienia roszczenia zostanie przerwany, pod warunkiem, że wniesie pozew w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym mediator lub druga strona złożyli oświadczenie powodujące, że mediacja nie została wszczęta albo dnia następnego po upływie tygodnia od dnia doręczenia wniosku o przeprowadzenie mediacji, gdy mediator lub druga strona nie złożyli takiego oświadczenia; do tej pory wierzyciel, w obawie że dojdzie do przedawnienia jego roszczenia chętniej wybierał drogę sądową, najczęściej miało to miejsce w obrocie profesjonalnym, gdzie terminy przedawnienia są krótsze.
VI. Wprowadzono nowe regulacje w zakresie kosztów postępowania (zmiany w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r.) tj.:
-koszty mediacji prowadzonej w wyniku skierowania przez sąd zostały zaliczone do kosztów sądowych; dzięki temu osoby niezamożne będą mogły zostać zwolnione od kosztów mediacji;
-określono opłatę stałą w wysokości 40 zł za wniosek o przeprowadzenie postępowania pojednawczego w sprawach o prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 000 złotych;
-podniesiono opłatę stałą do kwoty 300 zł od wniosku o przeprowadzenie postępowania pojednawczego w sprawach o prawa niemajątkowe lub prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 10 000 złotych;
-wprowadzono zwrot z urzędu całej uiszczonej opłatę od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie zakończyło się zawarciem ugody przed rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji;
-wprowadzono zwrot z urzędu trzech czwartych uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli w toku postępowania sądowego zawarto ugodę przed mediatorem po rozpoczęciu rozprawy;
-wprowadzono zwrot z urzędu połowy uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie w pierwszej instancji zakończyło się zawarciem ugody sądowej po rozpoczęciu rozprawy, jak i pisma wszczynającego postępowanie w drugiej instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej;
-rezygnacja z pobierania opłaty od wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem w wyniku prowadzenia mediacji na podstawie umowy o mediację.
VII. Wprowadzenie nowego kryterium dla ustalania wysokości wynagrodzenia dla pełnomocników za podejmowanie próby polubownego rozwiązania sprawy jeszcze przez wniesieniem sprawy do sądu (art. 109 § 2):
-w celu zachęcenia pełnomocników do promowania wśród swoich klientów alternatywnych metod prowadzenia sporu, sąd, przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia adwokata czy radcy prawnego ma brać pod uwagę jego zaangażowanie mające na celu polubowne rozwiązanie sporu także przed wniesieniem pozwu do sądu.
VIII. Wprowadzenie możliwości obciążenia strony kosztami sądowymi w przypadku niechęci do przystąpienia mediacji:
-art. 103 § 2 – niezależnie od wyniku sprawy, sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem, co dotyczy m.in. nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji.
-art. 183(8) § 6 – jeżeli strona bez uzasadnienia nie stawi się na spotkanie informacyjne lub posiedzenie sąd może obciążyć ją kosztami nakazanego stawiennictwa poniesionymi przez stronę przeciwną.
Justyna Olech, aplikantka adwokacka Kraków, marzec 2016 roku.
Dodaj komentarz