Nowe zasady naliczania odsetek w transakcjach handlowych oraz w obrocie cywilnoprawnym:
a. Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1830). Nowelizacja ustawy jest spowodowana potrzebą implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 20011/7/UE dotyczącej zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych.
b. Obecnie w ustawie z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.;) funkcjonują tzw. odsetki ustawowe, które występować mogą jako tzw. odsetki kapitałowe (art. 359 KC) lub odsetki za opóźnienie (art. 481 KC). Istnieje także możliwość naliczania odsetek za opóźnienie w obrocie profesjonalnym na podstawie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, które stanowią lex specialis wobec regulacji k.c..
c. Wprowadzone zmiany przewidują jednolity mechanizm naliczania odsetek, zarówno w transakcjach w obrocie profesjonalnym, jak również w obrocie nieprofesjonalnym i w transakcjach z udziałem konsumentów. Od nowego roku wszystkie rodzaje odsetek w obrocie cywilnoprawnym będą związane z wysokością stopy referencyjnej NBP, która jest stopą podstawową NBP. Odsetki za opóźnienie będą wyższe od odsetek kapitałowych. Taka sama relacja zostanie zachowana między odsetkami maksymalnymi kapitałowymi a odsetkami maksymalnymi za opóźnienie. Wyższe odsetki za opóźnienie wynikają z ich sankcyjnego charakteru. Odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie w obrocie profesjonalnym będą wyższe niż w obrocie konsumenckim.
I. Zmiana zasad ustalania odsetek ustawowych:
Do 31 grudnia 2015 roku zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 359 par. 2 k.c. stosowało się odsetki ustawowe, natomiast w umowie strony mogły określić inną wysokość odsetek, która nie mogła jednak przekraczać wysokości odsetek maksymalnych, czyli czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP Od 1 stycznia, zgodnie ze znowelizowanym art. 359 k.c.:
-odsetki ustawowe wynosić mają sumę stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych;
–odsetki maksymalne nie mogą przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych.
II. Zmiana w naliczaniu odsetek za opóźnienie (art. 481 par. 2 k.c.):
Od stycznia należy je naliczać na odrębnych zasadach, tj. stopa referencyjna NBP ma być powiększona o 5,5 punków procentowych (znowelizowany art. 481 par. 2 k.c.) Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może przekraczać dwukrotności podstawowej wartości odsetek za opóźnienie — uwzględniając aktualną stopę referencyjną NBP strony umowy nie mogłyby ustalić wyższych odsetek za nieterminową płatność niż 14%.
III. Nowelizacja ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych:
Zgodnie z art. 4 pkt 3 Ustawy odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 8 punktów procentowych.
IV. Przepisy przejściowe:
-w przypadku transakcji handlowych zawartych przed 1 stycznia 2016 r. stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 55 ust.1 ustawy nowelizującej);
-wszystkie odsetki za okres do 31 grudnia 2015 r. są liczone na zasadach stosowanych przed 1 stycznia 2016 r. (art. 56 ustawy nowelizującej)
-w przypadku transakcji handlowych zawieranych w wyniku przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego wszczętych przed 1 stycznia 2016 r. stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 55 ust. 1 ustawy nowelizującej);
Justyna Olech, aplikantka adwokacka Kraków, marzec 2016 roku.
