Tarcza antykryzysowa: fragmentaryczna pomoc przy zawieszaniu rat kredytu

Szalejąca pandemia koronawirusa wpływa nie tylko na płynność finansową przedsiębiorstw, lecz w sposób znaczący pogarsza sytuacją finansową coraz to większej liczby gospodarstw domowych. Uchwalona w ostatnim dniu marca tzw. „tarcza antykryzysowa” przewiduje szereg rozwiązań prawnych, które mają nam pomóc w przetrwaniu tego jakże trudnego okresu. Chociaż w jej treści nie uregulowano kwestii „wakacji kredytowych” dla osób, które straciły źródło utrzymania wskutek pandemii, to niektóre rozwiązania są powiązane z możliwością czasowego „zawieszenia” spłaty zaciągniętych kredytów.

Zgodnie z art. 15y ustawy Covid do okresu finansowania zwrotnego oraz do okresu kredytowania, o których mowa w art. 15b ust. 3 ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego nie wlicza się okresu karencji w spłacie kapitału, jeżeli karencja ta nastąpiła na wniosek kredytobiorcy złożony w związku z wystąpieniem stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego.

Zrozumienie przytoczonego przepisu nie jest możliwe bez wyjaśnienia definicji karencji. Aby to zrobić należy w pierwszej kolejności przedstawić budowę raty kredytowej. Składa się ona z części kapitałowej, odsetek i składek ubezpieczenia kredytu. Wykorzystanie mechanizmu karencji pozwala w okresie ustalonym z bankiem na odroczenie jedynie części kapitałowej raty. Oznacza to, że w dalszym ciągu jesteśmy zobowiązani do płatności części odsetkowej i ubezpieczeniowej. W porównaniu z „wakacjami kredytowymi” karencja różni się tym, że ten drugi mechanizm dotyczy odroczenia całej raty kredytowej (tj. wszystkich jej części).

Kredyt w ramach programu społecznego budownictwa czynszowego jest udzielany przez Bank Gospodarstwa Krajowego na okres nie dłuższy niż 30 lat (w praktyce najczęściej na 30 lat). W stosownej ustawie istnieje zapis, że do tego okresu wlicza się okres karencji. Mechanizm działania najlepiej będzie wytłumaczyć na przykładzie. Gdyby w okresie przed wybuchem pandemii kredytobiorca skorzystał z mechanizmu karencji, wówczas przez pewien ustalony okres czasu nie płaciłby kapitałowej części raty. Jednakże z racji tego, iż omawiany kredyt może być udzielany na maksymalnie 30 lat to karencja nie mogłaby przedłużyć czasu spłaty kredytu (o jej okres) z zachowaniem obecnej wysokości raty, ale powodowałaby jej wzrost. Takiej sytuacji ma zapobiegać art. 15y ustawy Covid – pozwala on aby u kredytobiorcy którego dochody zostały obniżone w związku z koronawirusem okres ewentualnej karencji przedłużał czas spłaty kredytu i skutkował utrzymaniem stałej wysokości raty.

Rozwiązanie uwzględniające mechanizm karencji zostało również zastosowane w art. 15zg ustawy Covid. Jest to istotny przepis na kredytobiorców korzystających z programu „Rodzina na swoim”. Obowiązujące zapisy ustawy o finansowym wsparciu rodzin i innych osób w nabywaniu własnego mieszkania dopuszczają możliwość stosowania dopłat do kredytów przez okres 8 lat od dnia pierwszej spłaty odsetek, jednakże nie przewidują one, aby ewentualny okres karencji przedłużał okres dofinansowania. Uregulowane w ramach „tarczy antykryzysowej” rozwiązanie zakłada wydłużenie terminu stosowania dopłat o okres, w którym zostanie zawieszona spłata kredytu z uwagi na istniejący stan zagrożenia epidemicznego albo stan epidemii przy jednoczesnym utrzymaniu maksymalnego 8-letniego okresu stosowania dopłat.

Możliwość zmiany warunków i terminów spłaty kredytów i pożyczek dla mikro-, małych- i średnich przedsiębiorców

Z kolei, art. 31f ust. 1 i 3 ustawy Covid upoważnia banki do zmiany warunków lub terminów spłaty kredytów albo pożyczek pieniężnych udzielonych mikro-, małym- i średnim przedsiębiorcom pod warunkiem, iż: (1) kredyt albo pożyczka zostały udzielone przed dniem 8 marca 2020 roku oraz (2) taka zmiana jest uzasadniona oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy dokonaną przez bank po dniu 30 września 2019 roku. Oczywiście, jak wskazano w ust. 2 przywołanego przepisu rzeczona zmiana nie może pogarszać sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

Leszek Przybyłka, adwokat, doradca podatkowy Kraków, kwiecień 2020 roku