Kara umowna lub odstępne za odwołanie rezerwacji
Regulaminy hotelowe często zastrzegają konsekwencje finansowe na wypadek zbyt późnego odwołania rezerwacji albo nie przybycia w terminie bez jakiegokolwiek uprzedzenia. Z prawnego punktu widzenia tego rodzaju opłata stanowić będzie karę umowną (jeśli przyjmiemy, że obowiązkiem rezerwującego było zawiadomić o rezygnacji z odpowiednim wyprzedzeniem, czego nie zrobił) lub odstępne, czyli kwotę której zapłata warunkuje skuteczne odstąpienie od zawartej z hotelem umowy.
Z reguły do rezerwacji (a tym samym zawarcia umowy z hotelem) będzie dochodziło za pośrednictwem internetowych formularzy rejestracyjnych/ portali rezerwacyjnych, pocztą elektroniczną itp. wobec czego należy rozważyć czy prawo nakłada obowiązek umożliwienia konsumentom bezpłatnego odstąpienia od tak zawartej umowy.
Kiedy konsument ma prawo odstąpić od zawartej umowy bez ponoszenia dodatkowych kosztów
Zgodnie z art. 38 pkt. 12 ustawy o prawach konsumenta prawo do odstąpienia bez konieczności ponoszenia jakichkolwiek kosztów od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa nie przysługuje w odniesieniu do umów o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania. Samo zastrzeżenie odstępnego jest więc co do zasady dopuszczalne, niemniej jeśli umowa zawierana jest z konsumentem jego wysokość należy ocenić w oparciu o przepisy k.c. dotyczące tzw. klauzul niedozwolonych. Zgodnie bowiem z art. 385(1) k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (tzw. niedozwolone postanowienia umowne lub inaczej klauzule abuzywne). Z kolei w oparciu o art. 385(3) pkt 17 k.c. w razie wątpliwości za niedozwolone należy uznać klauzule umowne nakładające na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego.
Jeżeli więc kwota odstępnego lub kary umownej pozostanie w oderwaniu od rzeczywistych kosztów jakie hotel poniósł w związku z odwołaniem rezerwacji to istnieje ryzyko, iż odstępne/kara umowna w zastrzeżonej wysokości w razie sporu zostanie uznane za klauzulę umowną niedozwoloną, a więc niewiążącą konsumenta.
W sytuacji gdy opłata taka zostanie pobrana konieczne staje się rozważenie konsekwencji powstałych na gruncie przepisów regulujących podatki dochodowe oraz VAT.
Art. 21 Ustawy o PIT w katalogu zwolnień podatkowych wymienia różnego rodzaju odszkodowania (np. wynikających z zawartych umów lub ugód). O ile jednak na gruncie prawa cywilnego kara umowna stanowi ryczałtowe odszkodowanie, o tyle na gruncie prawa podatkowego należy oba pojęcia interpretować rozłącznie. Organy podatkowe stoją na stanowisku, że gdyby ustawodawca chciał zwolnić z opodatkowania PIT karę umowną to wymieniłby ją wprost w art. 21, tak jak zrobił to w art. 14 ust.2 pkt.4 Ustawy (tak np. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w sprawie ds. IPTPB2/415-511/13-4/KSM), w którym wskazuje, że otrzymane kary umowne stanowią przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Do źródeł przychodu organy podatkowe zaliczają także odstępne lub zadatek, wywodząc powyższe z faktu, iż ustawowy katalog źródeł jest otwarty wobec czego przychodem są wszelkie przysporzenia majątkowe (tak m.in.: Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, ds. IPPB1/415-552/13-2/MS).
W identyczny sposób jako przychód kwalifikowana jest kara umowna zapłacona na rzecz podmiotów nie prowadzących pozarolniczej działalności gospodarczej (tak np. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, sygn.: ILPB2/415-365/14-2/TR.)
„Opłata za pusty pokój” podlega także opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, a to z uwagi na brzmienie art. 12 ust. 1 pkt.1 Ustawy o CIT („przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14 są w szczególności: otrzymane pieniądze” – w katalogu wyłączeń nie zostały wskazane kary umowne, zadatki, odstępne).
Pobrana opłata nie będzie za to opodatkowana VAT jeżeli uznamy, że ze strony hotelu nie doszło do jakiegokolwiek świadczenia ekwiwalentnego. W takiej sytuacji nie zachodzi przesłanka świadczenia usługi lub dostawy towaru. Kara umowna/odstępne pełniące funkcję odszkodowawczą (rekompensacyjną) nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług i tym samym opodatkowaniu nie podlega (tak np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, ds. IPPP1/443-1194/12-2/MPe, Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, sygn. ITPP1/443-1007/13/BS).
Justyna Olek, aplikantka adwokacka. Kraków, styczeń 2015 r.
Dodaj komentarz