1. Uwagi ogólne
Ustawą z dnia 20 marca 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 539) zmieniono przepisy dotyczące przyjęcia spadku oraz odpowiedzialności za długi spadkowe. Najważniejsza ze zmian nastąpiła w art. 1015 Kodeksu cywilnego, który przed nowelizacją stanowił, że oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Co jeśli nie złożymy oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie?
Obecnie, w przypadku braku złożenia oświadczenia w odpowiednim terminie, zasadą jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zmiana ta miała na celu wyeliminowanie z prawa spadkowego fikcji prawnej prostego przyjęcia spadku, tak aby brak złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w odpowiednim terminie nie wywoływał tak uciążliwych skutków dla spadkobierców jak dotychczas.
Kto określa składniki odziedziczonego majątku?
Co istotne, spadkobierca sam teraz określa składniki odziedziczonego majątku. Może to zrobić wspólnie z pozostałymi spadkobiercami. Ustawa wprowadziła bowiem instytucję wykazu inwentarza, który pełni taką samą rolę jak spis inwentarza sporządzony przez komornika lub urząd skarbowy. Spadkobierca musi więc sam taki wykaz przygotować i złożyć go w sądzie lub u notariusza. Wzór takiego wykazu stanowi Załącznik do rozporządzenia Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 22 września 2015 roku (poz. 1537)
- Odpowiedzialność za długi spadkowe
Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem. Nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu.
Kto ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe?
Art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego stanowi, że w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi. Istotne w zakresie zmian jest więc to, że ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy odpada wówczas, gdy podstępnie pominął w wykazie inwentarza przedmioty zapisów windykacyjnych, czego nie było w poprzednim stanie prawnym.
Ponadto na mocy art. 1032 § 2 Kodeksu cywilnego wprowadzona została ochrona spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia. Zasadą jest bowiem, iż spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Ograniczenie to jednakże nie dotyczy spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.
Natomiast w przypadku, gdy spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił.
Powyższe zmiany weszły w życie 18 października 2015 roku.
Leszek Przybyłka, adwokat Kraków, listopad 2015 roku
Dodaj komentarz