Nowe terminy płatności w transakcjach handlowych

Obowiązująca od 1 stycznia 2020 roku ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dawniej: ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych; t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 118) wymaga od przedsiębiorców dostosowania terminów zapłaty do nowych regulacji. Ich celem jest polepszenie sytuacji i płynności finansowej, szczególnie mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).

Jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu projektu ustawy, ponad połowa polskich przedsiębiorców deklaruje opóźnienia w płatnościach jako barierę dla prowadzonej przez siebie działalności. Skutkują one nie tylko osłabieniem inwestycji, trudnościami z wprowadzeniem na rynek nowych produktów czy dodatkowymi kosztami prowadzenia działalności, lecz także mają wpływ na sytuację konsumentów, bowiem mogą stanowić przyczynę podnoszenia cen produktów i usług.

Znowelizowana ustawa przewiduje rozróżnienie w zakresie maksymalnych terminów płatności w zależności od charakteru transakcji. W konsekwencji możemy wyróżnić:

1. Transakcje symetryczne
   
   • jest to transakcja, w której wierzycielem i dłużnikiem są dwie jednostki MŚP, dwóch dużych przedsiębiorców lub dłużnikiem jest MŚP, a wierzycielem duży przedsiębiorca;
   • w przypadku takich transakcji termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela;
   • wierzyciel może odstąpić od umowy albo wypowiedzieć umowę, jeżeli termin zapłaty określony w umowie przekracza 120 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a powyższy termin jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.

2. Transakcje asymetryczne
   • jest to transakcja, w której dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem mikro, mały lub średni przedsiębiorca;
   • termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi;
   • w przypadku, gdy strony ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego;
   • w transakcjach asymetrycznych ustawodawca nie przewidział możliwości umownego wydłużenia terminu zapłaty.

Nadto, jeżeli termin zapłaty został określony z naruszeniem ustawy, wówczas zamiast postanowień umowy stosuje się terminy ustawowe, tj. 60 dni zarówno w transakcjach symetrycznych, jak i asymetrycznych.

Odrębnie od przedstawionych powyżej kształtują się zasady dotyczące terminów zapłaty w transakcjach handlowych w sytuacji, gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny. Wówczas termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, będący podmiotem leczniczym, termin ten nie może przekraczać 60 dni. W przypadku, gdy strony ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, termin ten stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1649) ustanowiła nowy czyn nieuczciwej konkurencji w postaci nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi. W konsekwencji przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony w związku z przedmiotowym czynem będzie mógł skorzystać z uprawnień przewidzianych w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Piotr Proniewski, adwokat Kraków, marzec 2020 r.