Nowe kompetencje organu nadzoru w spółkach kapitałowych

Rok 2022 przyniesie duże zmiany w przepisach kodeksu spółek handlowych. Już 13 października 2022 r. wejdzie w życie ustawa wprowadzające liczne zmiany do kodeksu. Spora część regulacji dotyczyć będzie głównie dużych spółek działających w formie grup kapitałowych (Grup Spółek). Nowelizacja wprowadza jednak także bardzo ciekawe i nowatorskie rozwiązanie poszerzające uprawnienia kontrolne Rad Nadzorczych.

Niestety nie rzadkie są obecnie przypadki, w których Rady Nadzorcze w spółkach mają wyłącznie fasadowy charakter. Zostały powołane tylko dlatego, że wymagają tego przepisy (obligatoryjnie w przypadku Spółek Akcyjnych i Prostych Spółek Akcyjnych), a nie dlatego, by realnie prowadzić nadzór nad działalnością spółki. W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie organ nadzoru nie jest obligatoryjny, Rady Nadzorcze spotykane są wyjątkowo rzadko.

Być może po części przyczyną takiego stanu rzeczy były skromne dotychczas możliwości organizacyjne Rad Nadzorczych. Rady nie miały realnych narzędzi pozwalających na prowadzenie samodzielnej i niezależnej polityki kontroli. 

Doradca Rady Nadzorczej

Wspomniana nowelizacja wprowadza istotne uprawnienia dla Rad Nadzorczych, dając im do ręki narzędzie pozwalające na prowadzenie niezależnej (od Zarządu) polityki kontroli. Nowela kodeksu pozwoli bowiem Radzie Nadzorczej na zatrudnienie Doradcy Rady Nadzorczej. W zamyśle ustawodawcy będzie to zapewne specjalista z danej dziedziny (np. finansów, prawa itp.), który na zlecenie Rady zbada określone zagadnienie. Co istotne, Rada samodzielnie znajdzie doradcę oraz zawrze z nim umowę! Nowela wprowadza bowiem wyłom w zasadzie reprezentacji spółki przez Zarząd. Umowę z Doradcą Rady Nadzorczej w imieniu spółki zawierać będzie bowiem sama Rada Nadzorcza. Spółka będzie zaś musiała przyjąć ten fakt do wiadomości i ponieść wynikające z tego koszty. 

Są jednak pewne ograniczenia 

Ustawodawca nie zdecydował się jednak na sztywne rozwiązania i wprowadził opcje ograniczenia korzystania przez Rady Nadzorcze z Doradcy.

W Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Doradca będzie mógł być powołany przez Radę tylko wówczas, gdy umowa spółki będzie przewidywała taką możliwość.

W Spółce Akcyjnej i Prostej Spółce Akcyjnej statut/umowa będzie mogła z kolei wyłączyć możliwość powołania Doradcy lub możliwość taką ograniczyć poprzez wprowadzenie maksymalnego łącznego kosztu wynagrodzenia wszystkich Doradców Rady Nadzorczej w danym roku obrotowym. 

Co przyniesie czas ?

Wprowadzenie instytucji Doradcy Rady Nadzorczej należy generalnie ocenić pozytywnie. W szczególności samodzielność oraz swoboda organizacyjna i finansowa Rady dotycząca zatrudnienia Doradcy jest szansą na podejmowanie działań kontrolnych o charakterze obiektywnym i niezależnym. Należy jedynie wyrazić nadzieję, że instytucja Doradcy Rady Nadzorczej nie stanie się narzędziem bądź to wykorzystywanym do wewnętrznych rozgrywek pomiędzy Zarządem a Radą Nadzorczą, względnie nie stanie się (w szczególności w spółkach publicznych) furtką do wydawania środków spółki na opinie i ekspertyzy nie koniecznie tym spółkom potrzebne. 

Piotr Proniewski, adwokat Kraków, czerwiec 2022